E-readers en hun effecten op de ogen

Lezen is een tijdverdrijf met vele deugden: oogoefeningen, geheugenwerk, concentratie, ontwikkeling van de verbeelding, ontspanning... De laatste jaren heeft het lezen een fundamentele verandering ondergaan door de verschijning van digitale boeken. Meer dan een kwart van de Fransen heeft al een gedematerialiseerd boek gelezen. Het medium bij uitstek voor deze nieuwe boeken, ook wel e-books genoemd, is de e-reader! Maar wat voor invloed heeft de e-reader op de ogen? Is de e-reader, naar men zegt onschadelijk voor het gezichtsvermogen, dicht bij het boek, werkelijk geen gevaar voor de visuele gezondheid? 

1. Wat zijn e-readers?
2. Is de lezer een scherm?
3. Tablet en e-reader: wat is het verschil?
4. Wat is de beste e-reader voor de ogen?
5. E-reader of papier: hoe kunnen we onze ogen beschermen?

Zijn e-readers gevaarlijk voor de ogen?

Al bijna 20 jaar worden de technologieën die voor leesapparatuur gebruikt worden steeds beter, met meer comfort, meer opslagruimte, nieuwe mogelijkheden... Maar hoe zit het met de risico's of voordelen die ze voor de ogen meebrengen? Laten we eens kijken naar e-readers en de effecten die ze hebben op de ogen.

Wat zijn e-readers?

E-readers zijn sinds 2004 voor het grote publiek verkrijgbaar. Ze maken het mogelijk veel digitale boeken op te slaan en direct op een scherm te lezen. Ze hebben veel voordelen: voor de afmetingen en het gewicht van een kleine tablet is het mogelijk de hele inhoud van een bibliotheek mee te nemen! Ze verbruiken ook heel weinig energie.
Kindle, Vivlio, Kobo, Bookeen... Er zijn veel merken op de markt, elk met verschillende modellen. Van € 80 tot € 800 zijn er e-readers met een scherm van 6 tot 13 inch (d.w.z. van 15 tot 33 cm), en met een opslagcapaciteit van 2 tot 32 GB. Dat zijn wel 30.000 boeken of honderden strips.
Met sommige lezers kun je nu teksten schrijven, tekenen of zelfs annoteren. Sommige zijn waterdicht en vrezen dus niet langer de rand van het zwembad of het strand. Ze hebben een achtergrondverlichting om in het donker te lezen en een nachtstand. Andere hebben instellingen die de helderheid van het scherm aanpassen aan het omgevingslicht. En tenslotte zijn sommige modellen in kleur, zodat je volop van de strips kunt genieten.

Is de e-reader een scherm?

E-readers hebben schermen, maar ze passen niet in de categorie van "digitale schermen" in de conventionele zin van het woord. Dat wil zeggen, in de omgangstaal is een 'scherm' het toestel op een televisie, computer of smartphone. Het is een oppervlak, samengesteld uit LED's die licht uitstralen (ook het gevaarlijke blauwe licht). Een leeslampje hoeft geen licht uit te stralen om te functioneren. De E-ink van een leeslampje is op het scherm even zichtbaar als inkt op een vel papier: in het donker kun je het niet lezen!
Hier kunnen de mogelijkheden en verbeteringen van e-readers ze naar de categorie beeldschermen brengen. Om hun gebruikers meer comfort en gebruiksgemak te bieden, hebben bijna alle e-readers namelijk schermverlichting, die ook door LED's wordt geleverd.

Tablet en e-reader: wat is het verschil?

De vraag kan dus met recht gesteld worden: als tablets en e-readers allebei digitale schermen zijn, op welk van beide moet je dan kiezen om te lezen? Wat zijn de verschillen? Het antwoord is duidelijk: de e-reader is veel minder schadelijk dan traditionele schermen. Het verspreidt slechts een heel zwak licht en dat komt niet van het scherm, maar van de zijkanten ervan. De bedoeling is het scherm te verlichten, dat het licht zal weerkaatsen. Daardoor is het licht niet op de ogen gericht, wat de hoeveelheid blauw licht en golven die door het netvlies worden geabsorbeerd beperkt.
Maar zoals elke lichtbron kan ook een leeslampje met achtergrondverlichting of eenvoudige verlichting de slaap vertragen en verstoren, zoals blijkt uit de studies van prof. Chang uit 2014 en prof. Phillips uit 2019. Dus zelfs met een lage blauwlichtemissie gaan e-readers en slapen niet altijd even goed samen.

Wat is de beste e-reader voor de ogen?

De beste e-reader voor de ogen zou er een zijn zonder blauw licht. Dus welke moet je kiezen uit de huidige reeks? Is het mogelijk een Kindle te vinden zonder blauw licht? Geven alle Kobo e-readers blauw licht af? Nee. Alle nieuwste modellen hebben een lampje. Zoek dus geen lezer zonder blauw licht, maar liever een met instellingen om de verlichting of de achtergrondverlichting uit te schakelen, of zelfs een met een blauwlichtfilter.

E-reader of papier: hoe kunnen we onze ogen beschermen?

Hoewel er veel studies zijn die het argument tussen papier en e-reader aanwakkeren: lezen op papier of op een e-reader zonder schermverlichting heeft hetzelfde effect op onze ogen. Het is een tamelijk heilzame bron van lichaamsbeweging. Zoals bij elke oefening kunnen vermoeidheid en uitdroging optreden. Pauzes, strekken en hydrateren zijn daarom noodzakelijk. Hier zijn wat tips:

• sluit regelmatig je ogen, want concentratie heeft de neiging het knipperen van de oogleden te vertragen, wat benauwdheid en droogheid van de ogen veroorzaakt
• kijk weg en in verschillende richtingen om de oogspieren te rekken

Het gebruik van een rustbril kan het ontstaan van vermoeide ogen in alle leessituaties vertragen. En als lezen 's avonds je helpt om te ontspannen, of als het einde van je roman niet kan wachten tot het natuurlijke licht terug is, koop dan blauwlichtfilters of een bril om 's avonds op je e-reader te lezen.