Kleurenblindheid - ook wel daltonisme genoemd - wordt vaak miskend of verkeerd begrepen. Deze visuele stoornis beïnvloedt onze kleurwaarneming. Over het algemeen wordt ze als een kleine afwijking beschouwd, maar ze kan een aanzienlijke invloed hebben op je dagelijks leven. In België lijden maar liefst 450.000 mensen aan kleurenblindheid. Het is dus belangrijk om deze aandoening goed te begrijpen. Ontdek alles wat je moet weten over kleurenblindheid, van de verschillende vormen tot de oorzaken en diagnose.

SAMENVATTING:

• Wat is kleurenblindheid?
• Wat zijn de verschillende vormen van kleurenblindheid?
• Wat zijn de oorzaken van kleurenblindheid?
• Hoe wordt kleurenblindheid vastgesteld?
• Kan kleurenblindheid worden genezen?
• Leven met kleurenblindheid: hoe beïnvloedt het ons dagelijks leven?

Wat is kleurenblindheid?

Kleurenblindheid is een visuele stoornis die wordt gekenmerkt door een afwijking van de kegeltjes. Dat zijn specifieke fotoreceptorcellen in het netvlies van het oog. 

Het netvlies, een lichtgevoelig weefsel aan de achterkant van het oog, speelt een belangrijke rol in onze visuele waarneming. De kegeltjes zijn verantwoordelijk voor de kleurwaarneming en het onderscheiden van fijne details. Ze zijn bijzonder gevoelig voor verschillende lichtgolflengten die overeenstemmen met de kleuren rood, groen en blauw. 

Wanneer de kegeltjes niet goed functioneren, heeft dit een invloed op het vermogen van het netvlies om kleuren correct te interpreteren. Dit leidt tot problemen met het onderscheiden van specifieke kleuren of tinten, het belangrijkste kenmerk van kleurenblindheid. 

Daltonisme kan variëren in ernst en type en heeft een aanzienlijke invloed op het gezichtsvermogen.

Kom meer te weten over de anatomie van het oog

Wat zijn de verschillende vormen van kleurenblindheid?

Er zijn verschillende vormen van kleurenblindheid, onderverdeeld in drie hoofdcategorieën die elk op een andere manier de kleurwaarneming beïnvloeden.

Trichromatopsie

Mensen met trichromatopsie kunnen de drie primaire kleuren waarnemen, maar met abnormale intensiteiten, wat leidt tot een veranderde kleurwaarneming. Subtypes zijn onder andere:

• Protanomalie: wat overeenkomt met een verminderde waarneming van rood. Personen met protanomalie hebben moeite met het onderscheiden van bepaalde tinten rood en groen.
• Deuteranomalie: dit is de meest voorkomende vorm van kleurenblindheid, waarbij de waarneming van groen zwak is. Deze afwijking leidt tot verwarring tussen bepaalde tinten groen, rood en soms geel.
• Tritanomalie: dit is een zeldzame vorm die de perceptie van blauw beïnvloedt. Personen met tritanomalie vinden het moeilijk om onderscheid te maken tussen blauwe en gele tinten.

Dichromatopsie

Deze categorie omvat vormen van kleurenblindheid waarbij slechts twee van de drie primaire kleuren worden waargenomen:

• Protanopie: totale afwezigheid van de waarneming van rood.
• Deuteranopie: het onvermogen om groen te zien. Deze vorm, waaraan de wetenschapper John Dalton leed, kan leiden tot verwarring tussen bepaalde tinten groen, rood en geel.
• Tritanopia: een zeldzaam onvermogen om blauw te zien, wat leidt tot problemen met het onderscheid tussen blauw en geel, en soms violet en rood.

Monochromatische kleurenblindheid of achromatopsie

Bij deze extreme vorm is er een totale afwezigheid van kleurwaarneming. Personen met monochromatische kleurenblindheid zien de wereld in grijstinten. Achromatopsie kan ook samengaan met nog bijkomende problemen, zoals een verhoogde gevoeligheid voor licht en een verminderde gezichtsscherpte.

Alles wat je moet weten over gezichtsproblemen

Wat zijn de oorzaken van kleurenblindheid?

Kleurenblindheid is meestal een aangeboren aandoening, wat betekent dat mensen met deze gezichtsstoornis worden geboren. Ze is het resultaat van een genetische aandoening waarbij de genen die betrokken zijn bij de ontwikkeling en werking van de kegeltjes in het netvlies gewijzigd zijn. 

Deze genetische afwijkingen worden vaak geërfd van de moeder die het gen doorgeeft aan haar zoon. Omdat de aandoening gekoppeld is aan het X-chromosoom, het geslachtschromosoom dat door de moeder wordt doorgegeven, komt het vaker voor bij mannen.

Kom meer te weten over oogaandoeningen

Hoe wordt kleurenblindheid vastgesteld?

Kleurenblindheid wordt meestal vastgesteld met behulp van specifieke visuele tests om te beoordelen welke verschillende kleuren je kan onderscheiden. 

In België wordt vooral de Ishihara-test gebruikt. De test bestaat uit een reeks platen met cirkels gevormd uit gekleurde stippen in verschillende groottes. Op elke plaat staat een cijfer, figuur of lijnenspel dat alleen iemand met een normaal kleurenzicht kan herkennen.

Er kunnen ook andere tests worden gebruikt, zoals de Farnsworth-Munsell 100 Hue-test, waarbij je wordt gevraagd om kleurschakeringen in een bepaalde volgorde te classificeren. Of een test met de anomaloscoop, een instrument dat je vermogen meet om bepaalde kleurencombinaties waar te nemen. 

Goed om weten: als de aandoening wordt vermoed bij kinderen die nog te jong zijn om een betrouwbare test uit te voeren, kan een aandachtige observatie van hoe ze met kleuren omgaan de eerste aanwijzingen geven. Bij een positieve kleurenblindheidstest worden advies en aanpassingen aangereikt om het kind te helpen omgaan met deze stoornis in het dagelijks leven.

Kom alles te weten over kleurenblindheid bij kinderen

Kan kleurenblindheid worden genezen?

Kleurenblindheid is een genetische aandoening en tot op heden is er geen definitieve genezing voor de genetische afwijkingen die aan de oorsprong liggen. De beschikbare interventies zijn er op gericht om kleurenblinden te helpen kleuren beter te onderscheiden en zich aan te passen aan hun omgeving.

Sommige praktische oplossingen kunnen de levenskwaliteit van kleurenblinden verbeteren, zoals contactlenzen of speciaal getinte brillen die het contrast tussen bepaalde kleuren vergroten. Er bestaan ook mobiele applicaties en software om kleurenblinden te helpen bij het onderscheiden van kleurenpaletten.

Kom alles te weten over cataract

Leven met kleurenblindheid: hoe beïnvloedt het ons dagelijks leven?

Leven met kleurenblindheid kan dagelijkse uitdagingen met zich meebrengen, gaande van het kiezen van bij elkaar passende kleding tot het juist begrijpen van signalisatie in kleuren. Het kan een invloed hebben op het gebruik van technologie en de interpretatie van grafieken of visuele informatie.

Op professioneel vlak kan kleurenblindheid de toegang beperken tot bepaalde beroepen waarbij het onderscheid tussen kleuren essentieel is. Zo stellen beroepen die een nauwkeurig kleurenzicht vereisen, zoals vliegtuigpiloot, machinist, elektricien of bepaalde medische en technische specialismen, een probleem voor kleurenblinden. 

Aanpassingen, zoals alternatieve codes en niet op kleuren gebaseerde markeringen, worden soms doorgevoerd om kleurenblinden in staat te stellen om toch binnen bepaalde domeinen aan de slag te gaan.

Als we zien welke uitdagingen kleurenblindheid met zich mee kan brengen, is het geruststellend om te weten dat er hulpmiddelen en ondersteuning beschikbaar zijn. Een opticien is een waardevolle bondgenoot om deze aandoening beter te begrijpen en de beschikbare oplossingen te verkennen. Hij kan gedetailleerde informatie en persoonlijk advies geven over hoe je met vertrouwen door het kleurenspectrum kunt navigeren.

Zoek een opticien bij jou in de buurt